Plany i mapy Giszowca
Współczesna multimedialna mapa Giszowca:
- zdjęcia satelitarne
- mapy OpenStreetMap
- mapy Google
- mapy archiwalne nakładane na współczesne
- umiejscowienie starych i nowych fotografii Giszowca
- linie autobusowe
- trasy rowerowe
- ważne obiekty
- ukształtowanie terenu
Giszowiec – delimitacja założenia
Praca wykonana przez studentkę architektury Katarzynę Knapik.Stan zachowania
Mapa naszego autorstwa, prezentująca zachowane budynki starego Giszowca względem stanu z 1945 roku. Obejmuje ona pierwotne założenie Zillmannów, Kolonię Amerykańską, Neubau oraz budynki towarzyszące, a także wcześniejsze zabudowania (Szyb Jakub, Domy Sztygarów, zabudowania kopalni Pepita). Na zielono oznaczono budynki istniejące do dnia dzisiejszego.
Mapy Giszowca na przestrzeni lat
Giszowiec na mapie z pierwszej połowy lat 90. (prawdopodobnie 1996 lub 1997 rok). Wskazuje na to ukończone pierwsze skrzydło nowej Szkoły Podstawowej nr 51, oraz autostrada A4 w budowie. Trzy budynki na rynku nadal oznaczone są jako szkoła, to ostatnie lata ich funkcjonowania w tej roli. Ulica Szopienicka obok Stawu Małgorzaty biegnie starym nasypem, nie wybudowano jeszcze wygiętego w łuk wiaduktu nad przyszłą autostradą, jest już za to wiadukt nad ul. Ceramiczną. Istnieje już kościół Św. Barbary, poświęcony w 1994 r. Na wschód od osiedla stoi jeszcze stara cegielnia. Kawałek na południe oznaczono szyb Jakub, jako część kopalni Murcki.
Giszowiec na mapie dołączonej do decyzji Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w sprawie objęcia ochroną konserwatorską szerszego fragmentu osiedla. Zaznaczono obszary objęte ochroną na mocy decyzji z 1978, 1982 i 1987. Część wyburzonych domów została ręcznie wykreślona – sama mapa pochodzi więc sprzed 1987.
źródło: archiwum WUOZ
Mapa topograficzna, prawdopodobnie z 1986 roku. Naniesione zostały na niej dwie nazwy: Giszowiec oraz nowa – Os. Staszica. Widzimy krajobraz po burzy. Wiadomo, że dalszych zniszczeń nie będzie. Stoją już bloki przy ul. Wojciecha, Gościnnej i Mysłowickiej. Te na Miłej są w budowie. Brakuje jeszcze jednego bloku i punktów usługowych na osiedlu Adama. Widać wyrwy w zabudowie przy Górniczego Stanu, Kwiatowej i północnym nojbale. Jest już kopalnia Staszic, szyb Roździeński, osiedla przy Sosnowej i Karliczka. Po drugiej stronie ul. Pszczyńskiej, już dwujezdniowej, widać stawy Janina i Barbara, w pobliżu baseny kąpielowe i boiska sportowe. Na wschodzie rozpoczęto już wycinkę drzew pod budowę autostrady.
Giszowiec na mapie Katowic z 1985 roku. Siatka ulic pozostaje podobna jak na wcześniejszej mapie, największe zmiany nastąpiły w zabudowie (niewidocznej tutaj). Linie autobusowe zostały wycofane z rynku, przyjmując przebieg znany do dziś.
Podziękowania dla p. Tadeusza Łapanowskiego
Giszowiec na mapie Katowic z 1980 roku. Siatka ulic zaczyna się zmieniać, widać efekty wyburzeń w północno-zachodnim rogu osiedla. Zniknęła ulica Rewolucyjna, w związku z czym zmieniły się też trasy autobusów. Nazwę „Giszowiec” zastępuje „Osiedle Staszica”.
Podziękowania dla p. Tadeusza Łapanowskiego
Giszowiec na mapie Katowic z 1973 roku. Z grubsza zaznaczona siatka ulic tuż przed pierwszymi wyburzeniami. Przybyły nowe ulice – Sosnowa, Karliczka, Kolista. Nie oznaczono jeszcze kopalni Staszic, choć już wtedy istniała. Nie ma stawów Janina i Barbara. Cenną informacją jest zaznaczony na mapie przebieg linii autobusowych z tamtego okresu.
Podziękowania dla p. Grzegorza Pożogi
Giszowiec na mapie topograficznej GUGiK z ok. 1961 roku. Z uwagi na skalę (1:5000) widoczne są wszystkie szczegóły zabudowy z okresu przed wyburzeniami. Na północy osiedla rozpoczęła się budowa budynków przy dzisiejszej ul. Karliczka.
Giszowiec i okolice na mapie GOP z ok. 1959 roku. Prezentuje taki sam stan jak mapa poniżej, zawiera trochę mniej szczegółów topograficznych.
Podziękowania dla p. Andrzeja Złotego
Giszowiec na mapie wojskowej (tzw. sztabówka) z 1956 roku. Na górze oryginalnego arkusza widnieje napis „Ściśle tajne”, nam udało się go nabyć na giełdzie staroci za 10 zł. Widoczny jest już kościół Św. Stanisława Kostki oraz cmentarz, a także lodowisko w miejscu dzisiejszego osiedla Adama. Pojawiły się także zabudowania po wschodniej stronie ul. Kosmicznej oraz szyb „Giszowiec”, ale nadal nie ma szybu „Roździeński”. Pole golfowe powoli zarasta. Wybudowano pierwsze budynki przy dzisiejszej Kolistej, opisane jako Kolonia Szyb Zachodni. Na północy powstaje też kolonia im. Wysockiego. Oznaczono bunkry węglowe, stację „Balkanu” oraz tor do szybu „Wschodniego”. Staw Małgorzata został przecięty linią kolei piaskowej, za to na południu pojawił się nowy staw – „Górnik”.
Plan Giszowca z 1943 roku. Ulicom nadano w większości nazwiska hitlerowców, a rynek stał się placem Hermana Göringa. Pomiędzy dzisiejszymi ulicami Przyjemną i Górniczego Stanu poprowadzono nowy łącznik, nazwany roboczo y Straße, który funkcjonował jeszcze do końca lat 90-tych. Plan wykonano bardzo skrupulatnie, oznaczono m. in. poczekalnię na przystanku „Balkanu”, bunkry węglowe, wozownię z torem dojazdowym. Na północno-zachodnim krańcu osiedla podpisano Zollhaus, czyli komorę celną. Wzdłuż nowych zabudowań (tzw. nojbał, z lat dwudziestych) poprowadzono jaśniejszym kolorem nową drogę Barbara Straße (obecnie Kosmiczna).
Giszowiec na radzieckiej mapie wojskowej z 1944 roku. Podano tutaj obok siebie dwie nazwy: Gisziewiec i Gisziewald. Poniżej osiedla widnieje także napis Lies Gishie.
Mapa z zasobów Archiwum map WIG
Giszowiec na mapie amerykańskiej (Army Map Service, US Army, Washington) z 1944 roku. Nazwy miejscowości podane w języku polskim, pod osiedlem widoczna także nazwa Giesche. W języku angielskim opisano wieżę wodną – Water Tower.
Giszowiec na mapie niemieckiej Grossblatt z 1943 r. Jako Giesche wald zaznaczony także teren Janowa/Boliny.
Północny fragment Giszowca na mapie z 1934 r., wykonanej podczas elektryfikacji „Balkanu”. Zaznaczono m. in. przystanek osobowy z poczekalnią, oraz bunkier węglowy, a także poszczególne słupy trakcyjne. Żaden z budynków po prawej stronie mapy (od obecnej ul. Przyjaznej) nie przetrwał do naszych czasów.
Plan pochodzi z książki K. Soidy Koleje wąskotorowe zakładów Gieschego
Giszowiec na mapie wojskowej z 1931 roku. Na południu widać zarys pola golfowego. Otoczenie Giszowca podpisano jako Las spółki akcyjnej Giesche
Mapa z zasobów AMZP
Fragment kolonii Giszowiec na planie miasta Wielkie Katowice, z 1926 r. (wykreślonym przez Pawła Stellera). Las na w okolicach wieży ciśnień nie został jeszcze wykarczowany pod budowę pola golfowego, nie ma także willi amerykańskich (powstały rok później). Warto zauważyć, że nie zaznaczono istniejącego już wtedy przedłużenia wąskiego toru do Szybu Wschodniego, tor kończy się na bunkrze węglowym.
Giszowiec, oznaczony jako Giszowice, na mapie Śląska z 1925 r. Górniczą kuplą zaznaczono m.in. szyby Jakub, Południowy i Carmer.
Giszowiec na mapie Katowic, z ok. 1921 r. (podkład z 1883). Wyraźnie zaznaczone m. in. nowe zabudowania we wschodniej części osiedla, tzw. Neubau. Po prawej stronie cegielnia oraz Szyb Wschodni – Ost Schacht, z biegnącą do niego obok cegielni (Ziegelei) nową linią wąskotorową, odgałęziającą się także do wozowni (okolice dzisiejszego os. Adama).
Północny fragment Giszowca z 1914 r., z zaznaczonymi torami wąskimi (785 mm). Widoczny m. in. tor dojazdowy do kotłowni w ul. Janow Straße (dziś Gościnna) oraz bunkier wyładunkowy w punkcie detalicznej sprzedaży węgla.
Plan pochodzi z książki K. Soidy Koleje wąskotorowe zakładów Gieschego
Giszowiec na mapie Rzeszy Niemieckiej z 1914 roku. Ciekawostką jest fakt, że mapa zawiera błąd, nasze osiedle podpisano jako Gieschewahl
Szczegółowa makieta Giszowca w jego pierwotnej formie, sporządzona podczas powstawania osiedla. Pojawiła się na wielu międzynarodowych wystawach, gdzie prezentowano wyjątkowość nowego osiedla robotniczego spółki Giesche.
Pierwotny plan Giszowca z 1910 roku, zamieszczony w pracy profesora Reuffurtha. Nieco różni się od tego, co ostatecznie wybudowano. Uwagę zwraca przede wszystkim inny kształt parku oraz zabudowa mieszkalna po wschodniej stronie budynków szkolnych.
Z książki „Giszowiec – nowa górnośląska wieś górnicza”
Szyby Jakub i Zuzanna, zaznaczone na austro-węgierskiej mapie Śląska z 1905 r.
Mapa z zasobów László Zentai
Tereny nabyte przez spółkę Giesche, mapa z 1904 r. Teren pod budowę Giszowca został oznaczony przez nas białą ramką.
Z książki „Georg von Giesche's Erben 1704-1904” (tom 2)
Mapa z 1903 roku, ukazująca teren, na którym w przyszłości powstanie Giszowiec. Zaznaczone zostały m. in. szyby Pepita, Zuzanna i Jakub.
Miejsce, w którym niedługo powstanie Giszowiec, na dokładnej mapie górniczej z 1902 roku. Na prezentowanym fragmencie, na obszarze Giszowca mamy pola górnicze Jacob, Pepita, Bergtal, Bergtal I, Catalpa i Esau. Wszystkie wchodzą w skład pola „Reserve”. Zielonymi liniami zaznaczono pokłady węgla kamiennego. Oznaczono również poszczególne szyby wraz z głębokościami: Grundmann, Maschinen, Mende, Franz, Stolln, Eduard, Ruffer, Bergtal, Stolln II. W okolicach dzisiejszego stawu „Janina” widać wylot sztolni odwadniającej.
Mapa z zasobów Archiwum Map WIG
Okolice Giszowca na mapie Śląska z 1901 roku. Zaznaczono m. in. szyby kopalni Pepita, Zuzanna, Agnieszka-Amanda, Richthofen, Carmer i nazwę „con. Giesche Gr.”. Dużą ciekawostką jest napis W. Turm (wieża wodna) na zakręcie szosy do Murcek, po jej lewej stronie. Dowodzi on, że w pobliżu dzisiejszej wieży ciśnień, zbudowanej w 1909 r., istniała wcześniej inna budowla o tym samym zadaniu.
Mapa z ok. 1893 roku, ukazująca teren, na którym kilka lat później zbudowano Giszowiec. Oznaczone kopalnie Pepitta, Jacob, Susanna. U dołu mapy zachowała się nazwa przysiółka Wesołej – Rytwin.
Mapa z końca XIX wieku, w okolicach Giszowca oznaczone Pepita-Grube, Jacob-Grube, Jacob-Schacht i Steiger-Häuser czyli domy sztygarów. Od głównej linii kolejowej Szopienice-Murcki (Kolej Prawego Brzegu Odry) w okolicy przystanku Jacob u. Susanna-Gr. odchodzi tor na nasypie, oznaczony jako Rossbahn. Jest to linia kolei konnej do transportowania urobku z kopalni Jakub. Zaznaczono także nasyp, po którym linia odgałęziała się do kopalni Pepita. Podobną linię poprowadzono w przeciwnym kierunku do kopalni Zuzanna.
Dokładnie ten sam obszar, co na Urmesstischblatt z 1827 r., na mapie Imperium Habsburgów, powstałej w latach 1869-1887. Pojawiła się linia Kolei Prawoodrzańskiej oraz przecinająca ją droga, łącząca Katowice z Murckami. Obok nowej drogi zaznaczono jedynie kopalnię Jakub, choć pobliska kopalnia Pepita w tym czasie już istniała. Nie ma również jeszcze siatki przecinek leśnych, na skrzyżowaniu drogi do Murcek z Furmańcem widoczne są niewielkie zabudowania, być może dawna komora celna.
źródło: Hadtörténeti Intézet és Múzeum
Okolice Giszowca na mapie górniczej z 1859 roku. Zaznaczono m. in. pola Jacob, Pepita, Bergthal, Catalpa. Po przekątnej na niebiesko oznaczono linię kolei prawoodrzańskiej, z której odchodzą bocznice (prawdopodobnie konne) do zakładów wydobywczych, m. in. do szybu Grundmann kopalni Jacob i Ruffer kopalni Pepita. Na drugiej przekątnej szosa Katowice-Murcki, z charakterystycznym kolanem przy dzisiejszej wieży ciśnień.
źródło: Jerzy Forajter - blog
Fragment mapy powiatu bytomskiego J.B.R. Wiesnera, wydanej w 1831 r. Dość dokładnie wyrysowano widełki Boliny oraz stary trakt łączący Mysłowice i Mikołów, zwany Furmańcem. Oznaczono również kopalnię Bergthal.
źródło: Jerzy Forajter - blog (z zasobów AP Katowice)
Okolice Giszowca na mapie Urmesstischblatt z 1827 roku. Obecny teren Giszowca leży w miejscu litery „R” z podpisu „Myslowitzer Forst”. Na mapie to dziewiczy teren, porośnięty lasem. Nie powstała jeszcze żadna kopalnia, nie ma także żadnej ze współczesnych dróg, poza bardzo starymi traktami leśnymi. Jeden z nich, przebiegający ze wschodu na zachód, zwany był Furmańcem (dziś stanowi fragment asfaltowej drogi wzdłuż stawu Janina). Na mapie można też łatwo zidentyfikować potoki Boliny zachodniej i południowej.
źródło: buldi / fotopolska.eu
Pola górnicze w okolicach Janowa i Roździenia (nieco na północ od Giszowca) na mapie Hartmanna, z połowy XIX w. Oznaczono m. in. kopalnie Morgenroth, Abendroth, Gute Albert, Agnes, Amande. Na tym terenie działała później skonsolidowana kopalnia „Giesche”.