Dawny gmach urzędu

obszaru dworskiego Giszowiec

W początkowym okresie funkcjonowania osiedla jego status administracyjny dopiero się kształtował. 1 lipca 1907 roku, decyzją prezydenta rejencji, utworzono samodzielny obszar dworski „Gutzbezirk Gieschewald”, wydzielony za zgodą króla Prus z obszaru dworskiego Schloß-Myslowitz (Mysłowice-Zamek). W związku z tym, że Giszowiec powstał na terenie Lasu Mysłowickiego, rolę naczelnika obszaru dworskiego powierzono pierwotnie nadleśniczemu Otto Lehnhoffowi, który w styczniu 1908 roku zamieszkał w okazałym budynku Nadleśnictwa.

Osiedle pozostawało nadal częścią okręgu mysłowickiego, podlegając tamtejszej administracji. 28 października 1908 roku w urzędzie stanu cywilnego Mysłowice-Zamek stawił się zamieszkały w Giszowcu Józef Kojda, aby zarejestrować urodzoną trzy dni wcześniej córkę Agnieszkę. Mysłowicki urzędnik zapisał w księdze urodzeń „zu Gieschewald in seiner Wohnung (...) geboren worden sei”, uwieczniając tym samym pierwsze narodziny dziecka na nowym osiedlu. Do końca 1908 roku na Giszowcu przyszło na świat jeszcze siedmioro dzieci.

1 kwietnia 1909 roku obszar dworski przekształcono w samodzielny okręg urzędowy „Amtsbezirk Gieschewald”, należący do powiatu katowickiego. W związku ze zwiększeniem zakresu obowiązków i planami wydzielenia osobnego okręgu stanu cywilnego, zaistniała potrzeba budowy nowego gmachu. Przystąpiono do niej około 1910 roku, umiejscawiając budynek w północno-zachodnim narożniku rynku, na zarezerwowanej wcześniej parceli.

Anton Uthemann, zlecając Zillmanmom zaprojektowanie budowli, dokładnie określił formę, w jakiej miała powstać. Zalecił, by ograniczyć się do prostej bryły na planie sześciokąta, z nieotynkowanej cegły klinkierowej. Jedynym ozdobnym elementem było wejście do budynku, zlokalizowane od strony zachodniej. Ujęto je w pilastry, nad drzwiami umieszczono tympanon z herbem rodowym Gieschego, a powyżej znalazł się napis „AMT GIESCHEWALD”. Do wejścia prowadziło siedem szerokich schodów. Budynek, jako jedyny na Giszowcu, posiadał aż trzy piętra. Na parterze znalazły się pomieszczenia dla urzędników nowego obszaru dworskiego, a w 1911 roku rozpoczął tam również pracę nowy urząd stanu cywilnego. U góry, typowo dla innych podobnych budynków na osiedlu, urządzono mieszkanie służbowe. To właśnie w nim mieszkał przez jakiś czas wraz z rodziną sam Uthemann. Na pierwszym piętrze znalazł się duży hol oraz jadalnia, a na drugiej kondygnacji kuchnia i pomieszczenia gospodarcze. Całość zwieńczono wielospadowym dachem z lukarnami, pokrytym czerwoną karpiówką.

Na nowym wzorcowym pruskim osiedlu nie mogło zabraknąć pomnika kanclerza Bismarcka. Umieszczono go w narożniku budynku i wystylizowano na średniowiecznego rycerza Rolanda. Pierwotny projekt pomnika nie posiadał miecza, co bardzo nie spodobało się Uthemannowi – jego zdaniem Roland bez miecza był „nie do pomyślenia”.

W 1921 roku, w trakcie III powstania śląskiego, budynek został na krótko częściowo zajęty przez grupę powstańców. Co ciekawe, wszystko odbyło się drogą oficjalną, za zgodą zarządcy Hilbiga. W momencie przekazywania pomieszczeń sporządzano nawet oficjalny protokół z wykazem wyposażenia. W 1922 roku, po przejęciu administracji przez państwo polskie, budynek nadal pełnił rolę siedziby władz obszaru dworskiego. W czerwcu tego samego roku zgodzono się również na wynajęcie mieszkania na piętrze komisarzowi Policji Województwa Śląskiego. W 1924 roku, po likwidacji obszarów dworskich, Giszowiec stał się częścią gminy Janów, gdzie w 1928 roku rozpoczęto budowę modernistycznego gmachu urzędu (dziś szpital). Budynek giszowieckiego urzędu stracił swoją pierwotną funkcję.